Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου | ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΚ: ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ FINFLUENCERS

ΟΔΗΓΟΣ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ ΕΚΚ

Οι κίνδυνοι των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης:
Αποκαλύπτοντας τον κόσμο των Finfluencers

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το TikTok, το X (πρώην Twitter) και το Instagram αποτελούν το πιο πρόσφατο πεδίο στόχευσης δυνητικών επενδυτών, με έναν στρατό από άτομα επιρροής που εστιάζουν στα χρηματοοικονομικά. Πρόκειται για τους γνωστούς finfluencers (financial influencers), οι οποίοι κερδίζουν χρήματα προωθώντας συμβουλές για δαπάνες, αποταμίευση και επενδύσεις. Η ΕΚΚ έχει παρατηρήσει περιπτώσεις τέτοιων finfluencers που δημοσιεύουν παραπλανητικές πληροφορίες ή δίνουν λανθασμένες συμβουλές, με πολλούς από αυτούς να αποκτούν τεράστιο κοινό χωρίς να έχουν επαγγελματικά προσόντα για την παροχή οικονομικών συμβουλών. Επίσης συνήθως αποφεύγουν να αναφέρουν ότι πληρώνονται για να προωθούν συγκεκριμένα προϊόντα. Ως ένδειξη της αυξανόμενης δημοτικότητάς τους, μια έρευνα της ΕΚΚ σε σχέση με συμπεριφορές και συνήθειες των επενδυτών έδειξε ότι σχεδόν ένας στους τρεις (31%) επενδυτές έλαβε επενδυτικές αποφάσεις στηριζόμενος σε συστάσεις από finfluencers στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ).

Αυτή η εξελισσόμενη κατάσταση ώθησε την ΕΚΚ να αναθεωρήσει τις κατευθυντήριες γραμμές της για την προώθηση χρηματοοικονομικών προϊόντων στα ΜΚΔ. Μέσω νέων κατευθυντήριων γραμμών τονίζεται ότι η παροχή ψευδών ή παραπλανητικών χρηματοοικονομικών συμβουλών στα ΜΚΔ μπορεί να οδηγήσει σε κατάχρηση της αγοράς και να αποτελέσει σοβαρό αδίκημα.

Ενώ οι finfluencers μπορεί να συμβάλλουν στην αύξηση της χρηματοοικονομικής ένταξης και υπάρχουν παραδείγματα καλών χρηματοοικονομικών συμβουλών, εντούτοις πολλές από τις διαδικτυακές συστάσεις είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενες και, σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμη και δόλιες. Ιδιαίτερα ευάλωτοι είναι οι αρχάριοι επενδυτές, όσοι δηλαδή κάνουν τις αρχικές τους κινήσεις στις τις επενδύσεις, καθώς κινδυνεύουν να χάσουν όλα τα χρήματά τους, να συσσωρεύσουν τεράστια χρέη ή να πέσουν θύματα απάτης.

Η προστασία των επενδυτών αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα της ΕΚΚ. Προς τον σκοπό αυτό, έχει ετοιμαστεί ο παρών Οδηγός για το φαινόμενο των finfluencers, στον οποίο υποδεικνύονται οι κίνδυνοι και οι παγίδες που ενέχει η παρακολούθηση παραπλανητικών συμβουλών και περιλαμβάνει τρόπους με τους οποίους το κοινό και οι επενδυτές μπορούν να προστατευτούν από απάτες.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ FINFLUENCER;

Οι χρηματοοικονομικοί influencers, γνωστοί ως finfluencers, είναι δημιουργοί περιεχομένου που χρησιμοποιούν ψηφιακά κανάλια και πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης για να επηρεάσουν τη χρηματοοικονομική συμπεριφορά και τις επενδυτικές αποφάσεις των ακολούθων τους, δημοσιεύοντας περιεχόμενο για κάθε είδους περιουσιακά στοιχεία, από κρυπτονομίσματα έως μετοχές, καθώς και για προσωπικά οικονομικά. Αποτελούν πλέον βασική πηγή επενδυτικής πληροφόρησης, ιδιαίτερα για τη γενιά Z.

Οι συμβουλές τους μπορεί να κυμαίνονται από το πώς να αποταμιεύετε χρήματα και να εξοφλείτε χρέη, μέχρι συμβουλές προς φοιτητές για την έναρξη των δικών τους επιχειρήσεων, καθώς και πληροφορίες σχετικά με μετοχές ή ψηφιακά νομίσματα στα οποία να ισχυρίζονται ότι επενδύουν και να ενθαρρύνουν τους ακολούθους τους να κάνουν το ίδιο. Όπως υποδηλώνει το όνομά τους, οι προωθήσεις και οι συστάσεις τους αποσκοπούν στο να επηρεάσουν (“to influence”) τις χρηματοοικονομικές αποφάσεις όσων τους ακολουθούν.

Με την αύξηση του αριθμού και της επιρροής των influencers τα τελευταία χρόνια, ο συγκεκριμένος χώρος έχει καταστεί ναρκοπέδιο. Οι συμβουλές που δίνονται από finfluencers συνήθως δεν συνοδεύονται από επαρκείς πληροφορίες και γνωστοποιήσεις, με αποτέλεσμα οι επενδυτές να μην μπορούν να αξιολογήσουν σωστά το προϊόν που προωθείται, ενώ συχνά ενθαρρύνονται επενδύσεις σε επικίνδυνα, απρόβλεπτα προϊόντα. Στη χειρότερη περίπτωση, ένας finfluencer μπορεί να προσπαθεί εσκεμμένα να εξαπατήσει το κοινό. Σύμφωνα με έρευνα του 2024 από το Finance Magnates και το FXStreet, όταν οι συμμετέχοντες ρωτήθηκαν εάν είχαν πέσει θύματα διαδικτυακής οικονομικής απάτης, περισσότεροι από τους μισούς (51,3%) απάντησαν ότι είχαν χάσει χρήματα σε διαδικτυακές απάτες.

Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΤΑΣΗΣ

Πριν την άνοδο των ΜΚΔ, οι επενδυτές στρέφονταν σε χρηματιστές και οικονομικούς αναλυτές που είχαν εξειδικευμένα και πιστοποιημένα προσόντα για να παρέχουν συμβουλές στο πού να επενδύσουν για τη μέγιστη απόδοση. Με την εμφάνιση των ΜΚΔ, είναι πλέον πιο πιθανό οι νεότερες γενιές να στραφούν στους finfluencers για να λάβουν δωρεάν επενδυτικές συμβουλές.

Μέσω των ΜΚΔ, οι επενδύσεις σε μετοχές και κρυπτονομίσματα έχουν καταστεί ιδιαίτερα ελκυστικές για τους νέους. Σύμφωνα με την έρευνα Global Consumer Survey της Statista το 2022 πέραν του 80% των ατόμων της γενιάς Z (τα άτομα που γεννήθηκαν μεταξύ 1997 και 2012 )στις ΗΠΑ, δήλωσαν ότι θα επενδύσουν σε μετοχές και μερίδια, σε σύγκριση με λιγότερο από το ένα δεύτερο των συμμετεχόντων από τη γενιά των baby boomers (όσοι γεννήθηκαν μεταξύ του μέσου της δεκαετίας του 1940 και τις αρχές της δεκαετίας του 1960).

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ FINFLUENCERS: ΤΟ ΤΥΠΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ

Οι influencers στα ΜΚΔ συνήθως κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: επαγγελματίες που εργάζονται σε εποπτευόμενες επενδυτικές εταιρείες, finfluencers που προωθούν προϊόντα ή μάρκες έναντι αμοιβής και μη εποπτευόμενοι finfluencers. Οι τελευταίες δύο κατηγορίες είναι συνήθως άτομα που χρησιμοποιούν τη δημοφιλία τους για να επηρεάσουν επενδυτικές αποφάσεις και να μοιραστούν την εμπειρία τους από τη χρήση χρηματοοικονομικών προϊόντων, αλλά συχνά έχουν ελάχιστες γνώσεις ή προσόντα και συνήθως κινούνται από οικονομικά κίνητρα για να αποκτήσουν μεγάλο κοινό. Αυτό ενδεχομένως να σημαίνει ότι ορισμένοι διαδίδουν παραπλανητικές πληροφορίες ή ενθαρρύνουν επικίνδυνες συμπεριφορές χωρίς να επεξηγούν τους κινδύνους. Και επειδή οι finfluencers δεν υπόκεινται στο παρόν στάδιο σε άμεση αδειοδότηση ή εποπτεία στις περισσότερες χώρες, κατ’ επέκταση δεν δεσμεύονται από τα ίδια πρότυπα όπως τα αδειοδοτημένα και εποπτευόμενα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Πολλοί finfluencers υιοθετούν την στάση ότι ήταν «σαν και εσάς» πριν ξεκινήσουν να επενδύουν, αφηγούμενοι συγκινητικές ιστορίες για το πώς εργάζονταν σε δουλειές γραφείου 9-5 ή πώς πάσχιζαν να ξεπληρώσουν τα φοιτητικά τους δάνεια, αλλά πλέον έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο και χρήμα μέσω επενδύσεων σε μετοχές και κρυπτονομίσματα. Ο στόχος είναι να πείσουν το κοινό τους να ταυτιστεί μαζί τους και να πιστέψει ότι ο καθένας μπορεί να κερδίσει πολλά χρήματα από επενδύσεις.

Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου CFA, τα τρία πιο συχνά θέματα με τα οποία καταπιάνονται οι finfluencers είναι οι ατομικές μετοχές, οι δείκτες αμοιβαίων κεφαλαίων και τα διαπραγματεύσιμα αμοιβαία κεφάλαια (ETF).

Ορισμένοι influencers προσελκύουν τεράστιο κοινό και χρησιμοποιούν τη δημοφιλία τους για να ενισχύσουν την αξιοπιστία τους. Ένας από τους πιο επιτυχημένους finfluencers έχει περισσότερους από 50 εκατομμύρια ακόλουθους. Ακόμα και διασημότητες έχουν αρχίσει να ασχολούνται με αυτό το φαινόμενο.

Η ΕΛΞΗ ΤΩΝ FINFLUENCERS

Οι χρηματοοικονομικές συμβουλές στα ΜΚΔ έχουν το πλεονέκτημα της προσβασιμότητας και συχνά καλύπτουν ένα κενό στην οικονομική εκπαίδευση των νέων. Οι νέοι δεν επιθυμούν να παρακολουθήσουν μακροσκελή οικονομικά συνέδρια ή να διαβάσουν ένα βιβλίο 500 σελίδων για τα οικονομικά, όταν πιστεύουν ότι μπορούν να αποκτήσουν τις ίδιες πληροφορίες δωρεάν και άμεσα στο κινητό τους. Με τη δημιουργία περιεχομένου που είναι δημιουργικό, ελκυστικό, εύπεπτο και σχετικό με τους νέους, οι finfluencers προσφέρουν είσοδο στον κόσμο των χρηματοοικονομικών και των επενδύσεων. Πολλοί χρησιμοποιούν ορολογία και αναφορές στην ποπ κουλτούρα που απλοποιεί σύνθετους οικονομικούς όρους και έννοιες, όπως τα επιτόκια και πώς λειτουργεί η αποτίμηση των μετοχών.

Οι πλατφόρμες τους συχνά δίνουν στους ακολούθους την αίσθηση του ανήκειν, ότι εντάσσονται σε μια κοινότητα ομοϊδεατών για να συζητήσουν τα οικονομικά. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλοί νέοι αναφέρουν το FOMO[1], τον φόβο της απώλειας ευκαιριών, ως κίνητρο για να ξεκινήσουν το επενδυτικό τους ταξίδι.